Waarnemingen en gedachten over Egyptische diergoden cultus en helpende dieren in de Europese sprookjes.
Tekst & foto’s: Christja Mees – Henny
De slang als God in het oude Egypte
De slang is Godin van de vruchtbaarheid en de oogst. Zij wordt afgebeeld met een slangenkop of als cobra met koeienhoorns. De Cobra is het symbool van de zon die je kan verblinden. De cobra heeft niet alleen een giftige beet, maar kan ook gif spugen. In het Egyptisch heet de cobra : “de oprichter” en in het Grieks Uraius.De cobra is vaak te zien op hoofden van farao’s en symboliseert macht en heerschappij over vruchtbaarheid en welvaart van het land. De Uraius is ook symbool voor Opper-Egypte.
Muur met Uraius slangen
De slang, de cobra- Uraius- betekent: de opgerichte, en is het symbool van de zon die leven schenkt maar je ook kan verblinden. De cobra heeft niet alleen een giftige beet, maar kan ook spugen. De Uraius is vaak te zien op de hoofden van de farao’s en symboliseert wijsheid, macht en heerschappij over vruchtbaarheid en welvaart van het land.
Slangen in het Amduat, het schrift in de verborgen ruimte
Graf Tuthmosis III KV 34
Afbeeldingen van de 12 uur durende nachtelijke tocht van de Zonnegod Re. Dit is de zelfde tocht door de onderwereld, die de farao maakt als hij gestorven is. Eerst als mummie, en dan na vele ontmoetingen, o.a. met de slangen, wordt hij samen met de zon herboren, als Osiris en tenslotte als Horus.
Rechts: de slang Apophis in het 11de uur. De uiteenzetting met de Zonnegod.
De slang Apophis is een uiting van de oer chaos die bij de schepping niet helemaal verdwenen is en hij blijft de wereldorde bedreigen.
Apophis is de aartsvijand van de Zonnegod.
Iedere nacht komen ze elkaar tegen wanneer de nachtzon stuit op Apophis die als een zandbank verschijnt in de onderwater rivier. De Zonnegod Re overwint Apophis.
Links: Twee opgerichte Cobra’s. De Cobra is het symbool van de zon, die je echter ook kan verblinden. Aan het einde van de tocht in het 12de uur komt Horus (weer) tevoorschijn. Hij heeft het geheime beeld van Osiris, het mummie omhulsel, in de oer duisternis verborgen en kan weer zijn koninklijke ambt opnemen.
Het achterblijvende Osiris beeld (Osiris bewustzijn is: de nachtelijke eenwording met de Zonnegod- als koning van de doden) wordt echter in uitdrukkelijke herhalingen “Het Leven” beloofd.
Hoewel de koning in zijn Osiris situatie de Zonnegod op zijn nachtvaart begeleidt, is hij handelend aan het gebeuren niet betrokken, en toch is alles op zijn verdere Leven ingericht.
Amduat 7de uur
Horus stele Caïro 300 v. Chr., vroeg Ptolomeïsch.
Het Horus kind, door de vermoorde Osiris verwekt, wordt door zijn moeder Isis in het verborgene geboren en groot gebracht om zich op Seth, de moordenaar van zijn vader te wreken. Het Horuskind staat garant voor een gelukkige geboorte en onbeschadigde kindertijd. In zijn naaktheid als kind en met de kinderlijke zij jeugd-lok afbeeld , is hij overwinnaar van ziekten en het boze, en temmer van gevaarlijke dieren. Hij wordt geprezen in de hymne:
Jij verjaagt voor mij alle leeuwen in de woestijn, alle krokodillen in de rivier, alle slangen en schorpioenen, alle insecten die bijten en met hun staart steken, en al het gewormte dat zich in hun holen verbergt.
De Slang in het sprookje
Sprookje van Grimm nr.17 De witte slang.
Twee motieven vindt men in dit sprookje:
1ste Het vertelt over de wijsheid die in het verstaan van de taal van de dieren ligt die verkregen wordt door ( in het geheim) van de witte slang te eten. De slang heeft te maken met de hoogste wijsheid en met geneeskracht. Mozes verhoogt de slang en geneest zijn volk, de Farao droeg op zijn kroon de slang, de Uraius, en ook bij de inwijding van Asklepios in Epidaurus speelt de slang een rol. De esculaap brengt genezing door twee slangen om een staf. Polariteiten vullen elkaar aan en worden tot een eenheid.
2de: Het sparen van de dieren die later behulpzaam zijn
Een koning krijgt iedere dag van zijn trouwste dienaar bij zijn maaltijd een geheime toegedekte schotel waar hij van eet. Niemand mag weten wat er onder de deksel ligt. Het is een witte slang.
In het geheim eet de dienaar een stukje van de slang en daar op volgt dat hij plotseling merkt dat hij de taal van de dieren kan verstaan. Als de koningin op een dag haar ring kwijt is wordt deze dienaar er van verdacht deze gestolen te hebben en met de dood bedreigd.
Buiten hoort hij echter van de eenden dat een eend de ring per ongeluk heeft ingeslikt. De ring komt tevoorschijn, de dienaar wordt met dank overladen maar trekt toch verder de wereld in om zijn geluk te zoeken. Onderweg redt hij de levens van vissen, mieren en raven, en juist die zijn het, omdat hij hun taal verstaat, die hem helpen drie opdrachten te volbrengen waardoor hij de hand van een schone koningsdochter kan winnen. De vissen brengen hem een in zee geworpen gouden ring terug.
De mieren verzamelen door hun samenwerking de 10 zakken verstrooide gierstkorrels in het gras voor hem, en de raven brengen hem de gouden appel des levens van de levensboom.
Sprookje van Grimm nr. 16:Uit Hessen, de streek van Paderborn De drie slangenbladeren
Een sombere ernstige geschiedenis vol diepe symboliek. Dood en opstanding uit de dood is het herhalende motief van dit sprookje. Het motief van het samen begraven worden wijst op Oosterse afkomst
Grimm nr. 105 Slangensprookjes